اگزمای آتوپیک (درماتیت آتوپیک)، که گاه اگزمای سرشتی هم نامیده میشود، یک بیماری شایع خارش دار پوستی است که معمولا زمینه ارثی دارد.
شیوع این نوع اگزما طی سه دهه گذشته به خصوص در کشور‌های پیشرفته افزایش قابل توجهی داشته است.
به نظرمی‌‌رسد زندگی ماشینی و شهر نشینی باعث افزایش شیوع آن می‌‌گردد طوری که در اروپای شمالی میزان شیوع اگزمای اتوپیک در کودکان تا بیست درصد هم گزارش شده است.
درماتیت آتوپیک ممکن است تحت شرایط استرس زا، به علت تغییر فصل و یا گاه بدون هیچ دلیل واضحی شعله ور شود.
بیماری معمولا به تدریج تخفیف پیدا می‌‌کند، اما گاهی اوقات در سنین بالاتر عود کرده و در مواردی هم تا پایان عمر باقی می‌‌ماند.
علائم اگزمای آتوپیک
این اگزما در سنین مختلف ظاهر میشود:
در نوزادان کمتر از یک ساله معمولا اگزمای آتوپیک به طور گسترده ای در پوست پخش میشود.ضایعات پوستی اغلب به صورت دانه‌های ریز در سطح پوست دیده می شود و پوست نوزادان خشک، پوسته پوسته و قرمز با علامت خراش کوچک با ناخن است.گونه نوزادان اغلب در وهله اول به اگزما دچار میشود.در کودکان نوپا و پیش دبستانی با شروع به حرکت کودکان نوپا، اگزمای آتوپیک موضعی تر و ضخیم تر میشود.اگزما در این گروه سنی اغلب بر نواحی مفاصل، به خصوص مچ دست، آرنج، مچ پا و زانو تاثیر می‌‌گذارد. همچنین ممکن است ناحیه تناسلی را نیز درگیر کند.با بزرگتر شدن کودک پوست آسیب دیده به دلیل خارش و مالش اغلب خشک و ضخیم تر میشود.درکودکان بزرگتر، اگزما اغلب بر چین آرنج و زانو تاثیر می‌‌گذارد. دیگر مناطق مستعد عبارتند از پلک، نرمه گوش، گردن و پوست سر.اگزمای آتوپیک ممکن است موجب ایجاد تاول خارش دار بر روی کف دست، انگشتان دست و گاهی اوقات بر روی پا کند. در بسیاری از کودکان مناطق کوچک سکه مانند پراکنده در سراسر بدن روئیت میشود.این نواحی اگزمایی، خشک، قرمز و خارش دار هستند و ممکن است با عفونت قارچی اشتباه گرفته شوند.غالبا اگزمای آتوپیک در ایام نوجوانی و جوانی رو بهبود می‌‌روند.در بزرگسالان اگزمای آتوپیک ممکن است به شیوه‌های مختلف بروز کند. آن‌ها ممکن است یک الگوی پراکنده اگزمایی داشته باشند، ولی پوست اغلب خشک و سخت نسبت به کودکان است. معمولا بزرگسالان دچار اگزمای آتوپیک موضعی مزمن میشوند و این عارضه در دست، پلک، چین‌ها، نوک سینه و یا در تمام این مناطق دیده میشود.علل
در بروز اگزمای آتوپیک عوامل مختلف ارثی ، ایمنی، متابولیک، نورواندوکرین و عفونی مشارکت دارند اما به طور اختصار می‌‌توان گفتکه علاوه بر استعداد خانوادگی برای ابتلا به اگزما عوامل دیگری هم در ایجاد یا تشدید آن دخیلند که عبارتند از:استرس: استرس در اشکال گوناگون میتواند اگزمای آتوپیک را بدتر کند: کم نیستند کودکانی که به هنگام امتحانات دچار حملات اگزما میشوند!آب و هوا: تغییرات شدید حرارت میتواند اگزما را تشدید کند. معمولا در آب وهوای خشک اگزمای آتوپیک شدیدتر میشود.مواد حساسیت زا: عوامل مختلف حساسیت زا همچون گرد و غبار و پشم حیوانات و نیز برخی از غذا‌ها به خصوص مواد افزودنی غذایی از دیگر عوامل مشدد اگزما هستند.علاوه بر این‌ها پوست بیماران مبتلا به اگزمای سرشتی نسبت به بسیاری از عوامل دیگر میتواند واکنش نشان دهد: ورزش سنگین ، برخی غذا، سایش با لباس ، عفونت‌ها ، آفتاب از جمله این عوامل هستند. البته میزان حساسیت پوست نسبت به عوامل فوق در افراد مختلف متفاوت است.عوارض
درماتیت عصبی (Neurodermatitis) – خارش و خاراندن طولانی مدت پوست باعث افزایش شدت خارش و درنتیجه ابتلا به درماتیت عصبی (lichen simplex chronicus) میشود.درماتیت عصبی مشکلی است که در آن ناحیه ای از پوست که دائما خارانده میشود، سفت و چرم مانند میشود.عفونت‌های پوست – بعضی اوقات خاراندن پوست باعث شکستن آن شده و در نتیجه زخم‌های باز و آماده به آلوده شدن بوجود می‌‌آید.عوارض چشمی- درماتیت آتوپیک شدید میتواند باعث عوارض چشمی‌‌شده و در نتیجه ممکن است آسیب دائمی به چشم وارد شود.زمانیکه این عوارض رخ دهد، خارش درون و دور پلک‌ها شدید میشود. اگر شک دارید عوارض اگزمای آتوپیک باعث مشکلات چشمی‌‌در شما شده، سریعا به پزشک مراجعه نمایید.درمان
استیرویید‌های موضعیدرمان اصلی اگزمای آتوپیک استیرویید‌های موضعی هستند. این دارو‌ها اگر بجا مصرف شوند عارضه ای در پی نخواهند داشت، ازهمین رو میبایست تنها برای دوره ای کوتاه و حتی الامکان تنها به هنگام فعال بودن بیماری (برای مثال به هنگام خارش و قرمزی) مصرف شوند.این دارو‌ها یک یا دو بار در روز استفاده میشوند و در مورد برخی نواحی همانند پلک‌ها، زیر بغل و نواحی تناسلی میبایست با احتیاط بیشتری مصرف شوند.با بهبود یافتن بیماری مصرف استیرویید‌های موضعی میبایست قطع شود و نباید از این دارو‌ها به عنوان وسیله ای برای پیشگیری از بروز بیماری استفاده شود.درمان‌های موضعی غیر استیروییدیدر برخی حالات خاص ممکن است دارو‌های ایمی‌ونومدولاتور مثل تاکرولیموس و پایمکرولیموس ، که فاقد استیرویید هستند، تجویز شوند.سایر روش‌های درمانیآنتی هیستامی‌ن‌های خوراکی همانند هیدروکسی زین یا دیفن هیدرامی‌ن و کلرفنیرامی‌ن اگرچه ممکن است تاثیر چندانی در خارش نداشته باشند، اما می‌توانند باعث خواب آرامتری برای بیمار شوند.استفاده از حمام کلر تحت شریط معینی با کم کردن میزان عفونت‌های باکتریال میتواند در بهبودی بیماری کمک کند.در برخی شرایط خاص ممکن است استیرویید‌ها یا آنتی بیوتیک‌های خوراکی نیز در درمان بیماری بکار روند.پیشگیری از اگزمای آتوپیک
میبایست تا حد امکان از تماس با عوامل تشدید کننده بیماری همچون محرکها، صابونهای قوی، گرمای زیاد، تعریق و مواد حساسیت‌زا پرهیز کرد.استفاده از مرطوب کننده‌ها بطور مستمر و بخصوص پس از استحمام به منظور نگاه داشتن آب در پوست از اصول مهم پیشگیری است.می‌‌توان از وازلین یا کرم‌های مختلفی که برای این منظور در دسترس است استفاده کرد.علاوه بر این‌ها رعایت نکات زیر میتواند بسیار کمک کننده باشد:۱- از تغییرات ناگهانی حرارت و رطوبت در محیط بپرهیزید.۲- از تعریق یا گرمای بیش از حد پیشگیری کنید.۳- استرس را کاهش دهید.۴- از تماس با مواد ایجاد کننده خارش مثل پشم یا سایر محرکها دور بمانید.۵- از صابونهای قوی، پاک کننده‌ها یا ملاسما اجنتاب کنید.۶- از فاکتور‌های آلرژن محیطی مثل زوائد حیوانات، زباله و… اجتناب کنید.۷- غذا‌هایی که باعث تشدید ضایعات می شوند، میل نکنید.منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Atopic dermatitis». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۸ اوت ۲۰۱۵.
